Locatie 4

Voor deze locatie zijn er drie kansrijke oplossingen: grondoplossing binnenwaarts (pipingberm), grondoplossing buitenwaarts (klei-inkassing) en constructie (verticale pipingmaatregel) (zie Hoofdstuk 6). De oplossingen worden hieronder beoordeeld op de criteria die in Hoofdstuk 5 zijn gepresenteerd. Afgesloten wordt met een tabel waarin alle beoordelingsscores zijn aangegeven. Het ruimtebeslag van de oplossingen is weergegeven in Figuur 7‑3.

Show image fullscreen

Technische aspecten

Kansrijke oplossing 1 Constructie

Een constructie in de ondergrond zoals voorzien op deze locatie vergt geen beheer en onderhoud wanneer uitgegaan wordt van de traditionele uitvoering met een stalen damwand; voor innovatieve technieken (zoals SoSEAL of Grofzandbarrière) is mogelijk een grotere inspanning voor beheer en onderhoud nodig. De keuze tussen traditionele en innovatieve technieken voor de constructie wordt pas gemaakt bij nadere uitwerking van het Voorkeursalternatief. Het dijkprofiel blijft gelijk aan de huidige situatie; onderhoud van de taluds blijft qua inspanning gelijk aan de huidige situatie.

Constructies bieden beperkte mogelijkheden tot uitbreiding wanneer dat in de toekomst nodig zou zijn (bij versterking met grond is dat eenvoudiger). Traditionele constructies zijn goed uitvoerbaar; innovatieve technieken vergen doorgaans meer inspanning, maar worden in het kader van de dijkverstering alleen gekozen wanneer deze binnen de beschikbare tijd uitgevoerd kunnen worden.

Kansrijke oplossing 2 Pipingberm
Een pipingberm vergt niet meer inspanning voor beheer en onderhoud dan in de huidige situatie; de dijk blijft goed inspecteerbaar. Na versterking met grond is de dijk goed uitbreidbaar wanneer dat in de toekomst nodig zou zijn. De uitvoering is relatief eenvoudig en past binnen de planning.

Kansrijke oplossing 3 Voorlandverbetering

Het beheer en onderhoud van het dijkprofiel zelf blijft bij deze oplossing gelijk, maar het voorland betekent wel een uitbreiding van het te beheren areaal en de daaraan verbonden zorgplicht. Aangezien het voorland een onderdeel wordt van de waterkering, krijgt het waterschap ook de verantwoordelijkheid om te bewaken dat het voorland intact blijft en niet door derden wordt vergraven voor andere doeleinden. Omdat het voorland naar verwachting eigendom blijft van derden kan inspectie in praktijk lastiger zijn dan op de dijk zelf. De oplossing is goed uitbreidbaar (met grond of constructies) wanneer dat in de toekomst nodig blijkt. De uitvoering van de voorlandverbetering vergt meer inspanning dan de andere oplossingen, omdat er deels moet worden gewerkt onder het stuwpeil (3 m NAP). De aanleg zal daar in kleine stroken worden gerealiseerd, waarbij mogelijk bemaling nodig is. Een ander deel ligt achter een zomerkade en wordt nu reeds bemalen. Er is een risico op vertraging vanwege hoogwater tijdens de uitvoering. Vanwege het ruimtebeslag van deze oplossing is er ook nagegaan of er kabels en leiding aanwezig zijn in de uiterwaard; dat blijkt niet het geval. Het werk kan naar verwachting wel binnen de planning worden uitgevoerd.

Duurzaamheid

Kansrijke oplossing 1 Constructie

De constructieve oplossing heeft geen invloed op de milieuhygiënische bodemkwaliteit. Er komt bij deze oplossing geen grond vrij die in het project kan worden hergebruikt. Bij de keuze van het soort constructie (innovatie of traditioneel) kan circulariteit een grote rol spelen. Deze keuze wordt pas in de volgende fase (de planuitwerking) gemaakt. Bij het keuzemoment in de planuitwerking is het goed om circulariteit mee te nemen.

De milieukosten voor deze oplossing hangen sterk samen met het type constructie dat wordt toegepast, de gebruikte materialen en de wijze van uitvoeren. In de Verkenningsfase is er nog geen keuze gemaakt voor het soort constructie (traditioneel of innovatie), voor de milieukosten is er nu nog uitgegaan van een stalen damwand. Deze milieukosten zijn weergegeven in Tabel 7‑3. Deze zijn berekend met DuboCalc een uitgebreide toelichting staat in de Nota MKI dijkversterking Irenesluis – Culemborgse Veer 2023 [@tzt link toevoegen]. In deze nota is ook toegelicht dat kosten afhankelijk van de gekozen innovatie een stuk lager kunnen uitvallen.

Kansrijke oplossing 2 Pipingberm

De pipingberm heeft geen invloed op de milieuhygiënische bodemkwaliteit. Er komt bij deze oplossing geen grond vrij die in het project kan worden hergebruikt; circulariteit is mogelijk alleen van toepassing op de keuze van grondstoffen voor deze oplossing. De milieukosten voor deze oplossing zijn een stuk lager dan een constructie zie Tabel 7‑3.

Kansrijke oplossing 3 Voorlandverbetering
De voorlandverbetering ligt in zone 2 en 3 van de bodemzoneringskaart, wat inhoudt dat hier mogelijk ernstig verontreinigde (water)bodem aanwezig is. Bij het aanbrengen van grond voor de voorlandverbetering zou de mogelijk aanwezige verontreinigde grond worden verwijderd; dat zou een verbetering van de bodemkwaliteit met zich meebrengen. Het is momenteel nog niet duidelijk of de grond die bij de voorlandverbetering vrijkomt elders kan worden hergebruikt. De hoeveelheid vrijkomende grond hangt ook sterk af van de gebruikte techniek (bijvoorbeeld grondverbetering met klei of met een bentonietmat). Totdat dit duidelijk is wordt deze oplossing op gebied van circulariteit neutraal beoordeeld. De milieukosten voor deze oplossing staan in Tabel 7‑3 en zijn het laagst van de drie kansrijke oplossingen.

Tabel 7‑3: Milieukosten locatie 4 

Natuur

De dijkversterkingsmaatregelen worden niet uitgevoerd in Natura 2000-gebied. Tijdens uitvoering zou de emissie van stikstof vanuit het materieel dat voor de dijkversterking wordt ingezet wel negatieve effecten kunnen hebben op Natura 2000-gebieden in de omgeving. In juni 2023 worden voor stikstof nog berekeningen uitgevoerd met de rekentool AERIUS. Streven is om de dijkversterking emissieloos uit te voeren.

Van de drie oplossingen bevindt alleen de voorlandverbetering zich in NNN-gebied. Bij uitwerking van het ontwerp en de wijze van uitvoeren mogen de (potentiële) natuurwaarden in dit gebied geen negatieve effecten ondervinden van de dijkversterkingsmaatregelen; dat is een belangrijk aandachtspunt voor de uitwerking van het ontwerp. Algemeen aandachtspunt is verder het voorkomen van beïnvloeding van het leefgebied van algemeen voorkomende soorten: zoogdieren, amfibieën en algemene broedvogels.

Voor de drie oplossingen worden geen bomen gekapt, en geen van de oplossingen heeft negatieve effecten op gebieden die relevant zijn voor het behalen van doelstellingen uit de Kaderrichtlijn Water (KRW).

Water

Bij de gekozen oplossingen vergt alleen de pipingberm demping van oppervlaktewater binnendijks (335 m² tertiaire watergangen). Alleen de voorlandverbetering vergt maatregelen aan de rivierzijde van de dijk, deze bevinden zich echter onder het maaiveld. Geen van de oplossingen zorgt na realisatie voor rivierkundige effecten.

Archeologische waarden
Kansrijke oplossing 1 Constructie
Ter hoogte van de dijk is een lage archeologische verwachtingswaarde (bron: kaart 11_maatregelen_A0_LS_2010_ArcGIS93.mxd (wijkbijduurstede.nl), waardoor verwacht wordt dat er geen aantasting zal zijn van archeologische waarden.

Kansrijke oplossing 2 Pipingberm
Voor de pipingberm geldt dat een deel van het ruimtebeslag van de dijkvoet voor een klein gedeelte op een gebied komt te liggen met een middelhoge verwachtingswaarde (bron: kaart 11_maatregelen_A0_LS_2010_ArcGIS93.mxd (wijkbijduurstede.nl). Om deze reden is een negatieve score gegeven.

Kansrijke oplossing 3 Voorlandverbetering
Op dit deel is in de uiterwaarden een lage archeologische verwachtingswaarde (bron: kaart 11_maatregelen_A0_LS_2010_ArcGIS93.mxd (wijkbijduurstede.nl), waardoor verwacht wordt dat er geen aantasting zal zijn van archeologische waarden.

Gebouwde rijksmonumenten en gemeentelijke monumenten
Kansrijke oplossing 1 Constructie
Het Rijksmonument en oude waakhuis ‘De Doornboom’ is hier aanwezig. Dit is een dijkgerelateerd bouwwerk en deze staat zeer dicht op de kruin van de dijk. De constructie zal ingepast worden binnen het huidige dijkprofiel, dus qua aanzicht zal het geen invloed hebben. Wel kunnen er bij de uitvoering negatieve effecten zijn op het bouwwerk door trillingen, om deze reden is een negatieve score gegeven. Indien deze oplossing wordt gekozen, vergt dit aspect nader onderzoek bij de uitwerking van het ontwerp

Kansrijke oplossing 2 Pipingberm
De ingreep voor piping, waarbij de dijkvoet wordt verbreed, zal geen invloed hebben op het Rijksmonument en oude waakhuis ‘De Doornboom’. De beschreven waarde van het Rijksmonument is gericht op het bouwwerk en niet op het perceel en bijgebouwen, om deze reden is een neutrale score gegeven. Wanneer er wijzigingen in de directe omgeving van het Rijksmonument zouden moeten worden uitgevoerd, dient er wel rekening gehouden te worden met het monument.

Kansrijke oplossing 3 Voorlandverbetering
Het Rijksmonument en oude waakhuis ‘De Doornboom’ is hier aanwezig. Dit is een dijkgerelateerd bouwwerk en deze staat zeer dicht op de kruin van de dijk. De voorlandverbetering zal hier geen effect op hebben omdat deze buitendijks plaatsvindt.

Landschap
Schaal en continuiteit dijkprofiel

Kansrijke oplossing 1: Constructie
Een constructie in de dijk heeft geen invloed/effect op het dijkprofiel en tast het profiel dus niet aan. Er is daarmee geen verandering van de schaal en continuïteit van het dijkprofiel en de score 0 is gegeven.

Kansrijke oplossing 2: Pipingberm
Bij het alternatief van een pipingberm wordt er geen grondberm aangelegd, maar de huidige voet van de dijk verbreed. Dit tast de continuïteit op dit gedeelte van de dijk licht aan. De dijk zal verder het landschap in 'steken’ dan de aangrenzende stukken dijk, zoals aan de noordzijde. Om deze reden wordt een licht negatieve score – gegeven.

Kansrijke oplossing 3: Voorlandverbetering
Een voorlandverbetering heeft geen invloed op schaal en continuïteit van het dijkprofiel omdat dit het huidige dijkprofiel niet aantast en daarmee zorgt voor een continue ‘dijklijn’. Om deze reden is een score 0 gegeven.

Herkenbaarheid hoofdvorm van de dijk
Kansrijke oplossing 1 Constructie
Een constructie in de dijk heeft geen invloed op het dijkprofiel en tast het profiel niet aan, daarom is een score 0 gegeven.

Kansrijke oplossing 2 Pipingberm
Bij het alternatief van een pipingberm wordt er geen grondberm aangelegd, maar de huidige voet van de dijk verbreed. De hoofdvorm van de dijk (als ranke dijk) blijft behouden, maar de ‘dijkvoet’ zal breder worden. Omdat het totale profiel een stuk breder wordt, is een licht negatieve score – gegeven.

Kansrijke oplossing 3 Voorlandverbetering
De voorlandverbetering bevindt zich buitendijks en geeft geen verandering aan de hoofdvorm van de dijk, daarom is een score 0 gegeven.

Dijktracé
Kansrijke oplossing 1 Constructie
Het aanbrengen van een constructie heeft geen invloed op de ligging van het huidige dijktracé, de locatie van de dijk inclusief bochten en knikpunten wordt in stand gehouden. Er is een score 0 gegeven.

Kansrijke oplossing 2 Pipingberm
Het aanbrengen van een pipingberm heeft geen invloed op de ligging van het huidige dijktracé, de locatie van de dijk inclusief bochten en knikpunten wordt in stand gehouden. Er is een score 0 gegeven.

Kansrijke oplossing 3 Voorlandverbetering
Het aanbrengen van een voorlandverbetering heeft geen invloed op de ligging van het huidige dijktracé, de locatie van de dijk inclusief bochten en knikpunten wordt in stand gehouden. Er is een score 0 gegeven.

Landschappelijke structuren
Kansrijke oplossing 1 Constructie
Het aanbrengen van een constructie heeft geen invloed op landschappelijke structuren omdat het geen landschappelijke elementen zoals genoemd in het beoordelingskader aantast. Er is een score 0 gegeven. Het oude waakhuis ‘De Doornboom’ staat wel in de dijk, waar de constructie ingepast moet worden indien deze binnendijks komt te liggen. Wanneer de constructie buitendijks komt, speelt dit niet. In de Planuitwerkingsfase wordt dit duidelijk.

Kansrijke oplossing 2 Pipingberm
Het verbreden van de dijkvoet zal op een deel van het dijkvak de teensloot aantasten. Als deze gedempt wordt geeft dit een licht negatief effect voor deze landschappelijke structuur. Er is een score – gegeven.

Kansrijke oplossing 3 Voorlandverbetering
Er zijn geen noemenswaardige landschappelijke structuren aanwezig buitendijks en deze worden niet aangetast door de voorlandverbetering. Er is een score 0 gegeven.

Gebruiksfuncties

De drie oplossingen vergen geen ruimtebeslag bij woningen of bedrijfspanden. De constructie en de voorlandverbetering bevinden zich ondergronds; daarmee wordt het woongenot niet aangepast. De pipingberm betekent 0,5 tot 1,5 meter verhoging van het maaiveld, met de grootste verhoging aan de oostzijde, op korte afstand van woning Lekdijk West 38. De eventuele aantasting van het woongenot wordt mede bepaald door de inpassing van de pipingberm aldaar. Bij keuze voor deze oplossing is de inpassing een aandachtspunt voor de uitwerking van het ontwerp.

Indien de constructie wordt gekozen, zijn de effecten van trillingen bij toepassing van damwanden een aandachtspunt voor het vervolg, vanwege de nabijheid van enkele woningen. Ook bij de pipingberm zijn trillingen door gebruik van zwaar materieel voor grondverzet dicht bij de woningen een aandachtspunt.

Eventuele effecten vanuit het grondwater worden bepaald door de mate waarin de oplossingen een belemmering kunnen vormen voor de stroming van grondwater. Dergelijke effecten kunnen het grootst zijn wanneer gekozen wordt voor een constructie met een traditionele damwand. In dat geval is een damwand nodig die door zijn diepte circa 30% van het watervoerend zandpakket onder de dijk doorsnijdt. De effecten van doorsnijding van dit watervoerend pakket zijn zeer gering, maar de damwand snijdt ook een ondiepe en dunne tussenzandlaag door, die hydrologisch niet in contact staat met het dikke watervoerende pakket. Bij keuze voor deze oplossing vergen de effecten hiervan nader onderzoek, vanwege mogelijke lokale verdroging op binnendijkse agrarische percelen of zettingen bij panden binnendijks.

De voorlandverbetering kan tijdens hoogwater zorgen voor minder toevoer van (grond)water naar binnendijks, dit levert voor de gebruiksfuncties aldaar geen negatieve effecten op (vernatting kan verminderen, verdroging is tijdens hoogwater geen issue). Aandachtspunt bij de voorlandverbetering is wel de waterhuishouding op de percelen daarboven. De voorlandverbetering zou kunnen leiden tot vermindering van de afvoer van regenwater naar de ondergrond, waardoor de percelen aldaar vernatten. Dit is een aandachtspunt voor de uitwerking van het ontwerp.

Kosten

De geschatte kosten van de drie oplossingen zijn hieronder vermeld. Een onderbouwing van deze kosten staat in de Nota kostenraming kansrijke oplossingen (2023).

Tabel 7‑4 Samenvatting beoordeling locatie 4