Geïnventariseerde meekoppelkansen en raakvlakprojecten
In de Verkenningsfase van het project zijn met de ambtelijke werkgroep diverse meekoppelkansen en raakvlakprojecten in beeld gebracht in het Ruimtelijk Kwaliteitskader Dijkversterking Prinses Irenesluis – Culemborgse Veer en tevens beschreven in de Nota Meekoppelkansen. Deze nota geeft invulling aan de Werkwijze en Kader Meekoppelkansen die bij Sterke Lekdijk worden gehanteerd. De samenwerkpartners (gemeenten, provincie Utrecht, Staatsbosbeheer, Rijkswaterstaat en het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden) hebben zich aan deze werkwijze geconformeerd. De nota geeft uiteindelijk een verantwoording voor de wijze waarop meekoppelkansen in de Verkenningsfase zijn opgenomen en vormt voor het vervolg een bijlage bij de samenwerkafspraken voor de planuitwerking (Samenwerkingsovereenkomst (SOK) Planuitwerkingsfase) die wordt opgesteld. Voor de meekoppelkansen is een afwegingskader opgesteld (Hoofdstuk 4.4.3 van de Nota van Uitgangspunten). Met dit afwegingskader kan worden bepaald of en hoe de meekoppelkansen worden meegenomen in het project.
De kansen die te benutten zijn voor de verbetering van de leefomgeving bestaan uit de aspecten verkeer, recreatie, ecologie en cultuurhistorie. De opgaven ten aanzien van de aspecten verkeer en recreatie zijn in lijn met de visie Mobiliteit en recreatie Sterke Lekdijk en het Beeldkwaliteitsplan Sterke Lekdijk. Het gaat hierbij onder andere om het realiseren van een eenduidige weginrichting en het verbeteren van diverse recreatieve rustpunten langs het dijktraject conform het Beeldkwaliteitsplan. Ten aanzien van natuur wordt in samenwerking met provincie Utrecht en Staatsbosbeheer ook gezocht naar samenwerking tussen de diverse natuuropgaven die langs het traject spelen. Hieruit komt vooral de Schalkwijker Buitenwaard naar voren welke als meekoppelproject met de dijk verbonden kan worden (zie Figuur 4‑7). Dit is een zone langs de dijk welke aansluit bij de ontwikkeling van de Schalkwijker Buitenwaard als natuurgebied in combinatie met delfstoffenwinning door Staatsbosbeheer en K3 Delta. Hierbij gaat het om ontwikkeling van tichelputten in deze dijkzone en afstemming tussen ontwikkeling van natuur ter hoogte van de waterveiligheidsopgave op locatie 4. Tichelputten (ook wel kleiputten genoemd) kwamen in de Schalkwijker Buitenwaard van oudsher voor, dit is te zien op de historische kaart (zie figuur 4-7). Het herstel van tichelputten betekent het herstel van dijkerfgoed: een historische dijkversterkingsmethode wordt beter zichtbaar gemaakt. Klei uit de uiterwaarden werd in het verleden gebruikt om de dijk te versterken, zo ontstonden de putten in de uiterwaarden. Naast de cultuurhistorische waarde, zijn tichelputten ook ecologisch waardevol. De kleine waterplassen langs de dijk zijn leefgebied voor beschermde diersoorten als de kamsalamander, poelkikker, heikikker en de waterspitsmuis. De reeks van kleiputten langs de gehele Lekdijk vormen een ecologisch lint langs de dijk.
Vrijkomende klei uit de te ontwikkelen tichelputten[1] kan, mits van voldoende kwaliteit, eventueel worden hergebruikt bij de dijkversterking. Randvoorwaarde bij het terugbrengen van tichelputten is dat de dijkveiligheid niet in het geding komt.
Vanuit cultuurhistorie is er ook de kans om verschillende elementen of clusters van dijkerfgoed beter zichtbaar en/of beleefbaar te maken, zoals de peilschaalhuisjes en de dijkpaal en dijkmagazijn bij de Heul.
In onderstaande Tabel 4‑4 worden alle meekoppelkansen en de status toegelicht en in Tabel 4‑5 de raakvlakprojecten. In Figuur 4‑8 zijn deze ruimtelijk afgebeeld.
Tabel 4‑4: Meekoppelkansen en de kansrijkheid ervan
Meekoppelkans | Toelichting meekoppelkans | Gaat de meekoppelkans mee naar de planuitwerking? | Wie? |
Weginrichting en recreatieve rustpunten | Betreft het realiseren van een eenduidige weginrichting en het verbeteren van diverse recreatieve rustpunten langs het dijktraject conform het Beeldkwaliteitsplan. Voor de recreatieve rustpunten zijn vijf locaties in beeld, drie in de gemeente Wijk bij Duurstede en twee in de gemeente Houten. | Nog niet bekend Op dit moment is nog geen overeenstemming tussen de gemeente Houten, gemeente Wijk bij Duurstede, Provincie Utrecht en Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden over de financiering en de te hanteren weginrichting en materialisatie. | Gemeente Wijk bij Duurstede, gemeente Houten, provincie Utrecht, Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden |
Kwaliteitsverbetering Natuurnetwerk Nederland | Betreft kwaliteitsverbetering van Natuurnetwerk Nederland in de uiterwaarden zoals bijvoorbeeld herstellen of terugbrengen van kleiputten en het verbeteren van de kwaliteit van moeraszones en graslanden. | Gedeeltelijk Provincie Utrecht heeft samen met Staatsbosbeheer onderzoek uitgevoerd en voor de verschillende uiterwaarden een schetsontwerp opgesteld. Op veel locaties gaat het om kleinschalige inrichtingsmaatregelen en ontwikkelbeheer of ligt het initiatief bij derden (delstoffenwinning/Kaderrichtlijn Water). Voor die maatregelen wordt koppelen, gezien het geringe raakvlak met de dijk, niet zinvol geacht. Voor de gehele dijkzone van de Schalkwijker Buitenwaard wel. Het betreft o.a. de aanleg van tichelputzones. | Provincie Utrecht, Staatsbosbeheer, Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden |
Wandelstructuur | Er zijn verschillende kansen om de wandelstructuur te verbeteren en een aaneengesloten wandeling van west naar oost door de uiterwaarden mogelijk te maken. Daarbij kan ook gebruik worden gemaakt van de buitenbeheerstrook. | Ja. | Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden, Provincie Utrecht In afstemming met gemeenten en Staatsbosbeheer |
Watererfgoed langs de dijk | Langs de dijk zijn verschillende waardevolle plekken (peilschaalhuizen, historische dijkpalen). Er ligt een kans deze te versterken/restaureren of beter beleefbaar te maken. | Ja. Financiering is o.a. mogelijk vanuit het Synergiekrediet van het Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden en vanuit het programma Mooie en Veilige Dijken van de provincie Utrecht. | Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden, Provincie Utrecht |
Cluster Heulse Waard | Punt waar het lint van Schalkwijk en de dijk bij elkaar komen bij de Heulse Waard is een historisch punt met dijkpaal, dijkmagazijn (nu museum) en peilschaalhuis. In combinatie met recreatieterrein Heulse Waard een interessant punt wat opgewaardeerd kan worden. | Ja | Hoogheemraadschap De Stichtse Rijnlanden, Provincie Utrecht, In overleg met gemeente Houten, Recreatieschap en Museum de Heul |
Verbetering knelpunten verkeer | Naast het realiseren van een andere weginrichting kunnen enkele specifieke knelpunten zoals de kruising bij Schalkwijk en de opstelplaats Beusichemse Veer worden verbeterd | Nog niet bekend Er is nog geen nadere uitwerking gemaakt. Als deze alsnog komt kan de kans verder worden meegenomen. | Gemeente Wijk bij Duurstede, gemeente Houten |
Vrijliggend fietspad Culemborgse Veer – Schalkwijk | Betreft een veilige fietsverbinding met een vrijliggend fietspad vanaf het Culemborgse Veer tot aan de provinciale weg bij Schalkwijk. Deze kans is ingebracht door enkele bewoners. De fietsersbond is ook voorstander van een vrijliggend fietspad. | Nee In de Visie Mobiliteit en Recreatie en de uitwerkingen in het Beeldkwaliteitsplan is een vrijliggend fietspad niet opgenomen. Voornaamste reden hiervoor is dat de financiering hiervoor ontbreekt. | - |
Tabel 4‑5: Tabel met raakvlakprojecten
Raakvlakprojecten | Toelichting raakvlakprojecten | Wat zijn de raakvlakken? |
Schalkwijker Buitenwaard (behoudens dijkzone) | Het ontwikkelen van de Schalkwijker Buitenwaard als natuurgebied i.c.m. met delfstoffenwinning. Initiatiefnemers zijn Staatsbosbeheer en K3 Delta. | Inrichting dijkzone (zie tabel 4.4) Vrijkomende grondstoffen Uitvoering Communicatie |
Bosscherwaarden | Het ontwikkelen van de Bosscherwaarden als natuurgebied in combinatie met delfstoffenwinning. Initiatiefnemer is Rijn Delta bv. | Nog niet duidelijk. De ontwikkeling en besluitvorming daarover is nog onzeker. |
KRW | Het ontwikkelen van riviernatuur door aanleg van natuurvriendelijke oevers (Bosscherwaarden) en aantakken van een strang (Moerbergsewaard). Initiatiefnemer is RWS. | Op dit moment zit het project in een schetsontwerpfase waarbij o.a. de haalbaarheid van de opgave nog nader verkend wordt. Op voorhand zal het raakvlak in ieder geval betrekking hebben op uitvoering en communicatie. |
Kwaliteitsverbetering Natuurnetwerk Nederland Steenwaard-Oost | Betreft kwaliteitsverbetering van Natuurnetwerk Nederland in de uiterwaarden zoals bijvoorbeeld herstellen of terugbrengen van kleiputten en het verbeteren van de kwaliteit van moeraszones en graslanden. Voor de dijkzone Schalkwijker Buitenwaard geldt dat de intentie is deze integraal met de dijkverbetering uit te voeren (zie meekoppelkans). Voor de overige delen los van de dijkverbetering. | Communicatie Uitvoering |
Bovenstaande raakvlakprojecten geven vanwege het vergevorderde stadium of onzekerheid van de plannen op die locaties vooralsnog geen aanleiding voor samenwerking. Wel moet blijvende afstemming plaatsvinden en behoort in de Realisatiefase de uitwisseling van grondstoffen nog tot de kansen.
- 1 Een tichelput is een gat ontstaan door de winning van klei voor het bakken van steen.